Charakterystyka szczegółowa
Powierzchnia kopalni Morcinek położona była w bezpośrednim sąsiedztwie granicznej rzeki Olzy. Zagospodarowanie powierzchni głównej zawierało wszystkie elementy gwarantujące właściwy przebieg procesu technologicznego począwszy od wydobycia aż do załadunku gotowego produktu na wagony kolejowe.
W planie generalnym powierzchni głównej zakładu zaprojektowano siedem stref funkcjonalnych: obiektów szybowych, zakładu przeróbki mechanicznej, stacji kopalnianej, gospodarki energetycznej, gospodarki magazynowo-warsztatowej, gospodarki wodno-ściekowej oraz obiektów socjalno-administracyjnych i BHP. Wszystkie strefy funkcjonalnie spięte były siecią komunikacji drogowej. Rozmieszczenie i wzajemne powiązanie stref funkcjonalnych zapewniało płynny i bezkolizyjny ruch podstawowych elementów procesu produkcyjnego.
Przy projektowaniu powierzchni głównej zakładu trzymano się założenia takiej lokalizacji poszczególnych jej elementów, aby stanowiły one tzw. strefy funkcjonalne grupujące obiekty o podobnym lub zbliżonym przeznaczeniu.
Centrum zakładu zajmowała strefa obiektów szybowych z szeregowo usytuowanymi szybami: I (klatkowy),
II (skipowy) i III (wentylacyjny), V (wentylacyjny). Na zachód od strefy centralnej zlokalizowano obiekty gospodarki energetycznej i wodnej z zasadniczymi obiektami, jak: kotłownia zakładowa, stacja sprężarek, stacje 110/6 kV, stacja odmetanowania, oczyszczalnia ścieków oraz osadniki wód dołowych.
Po stronie południowej strefy obiektów szybowych wybudowano kompleks warsztatowo-magazynowy, a dalej na południe, wzdłuż rzeki Olzy, stację kopalnianą. Wschodnią część powierzchni głównej zajmowały obiekty zakładu przeróbczego oraz kopalniane place składowe, z tym że część obiektów zakładu przeróbczego - stację przygotowania węgla oraz zbiornik węgla surowego z przynależnymi mostami przenośnikowymi, zlokalizowano wewnątrz strefy szybowej, a konkretnie między szybami I i II.
Od północy usytuowane były obiekty socjalno-administracyjne i BHP. W ich skład wchodziły: dworzec autobusowy, parkingi, budynek administracyjno-szkoleniowy, łaźnia oraz lampownia zlokalizowana w pomoście niwelującym różnice wysokościowe w umiejscowieniu łaźni i nadszybia zjazdowego szybu I. Na północnym wschodzie, przy głównej drodze dojazdowej do kopalni, wybudowano hotele robotnicze ze stołówką.
Ze względu na pagórkowaty teren, zaprojektowano posadowienie obiektów powierzchniowych na trzech poziomach:
- na poziomie najniższym (+241 m n.p.m.) zlokalizowano szyby, obiekty gospodarki warsztatowo-magazynowej, wodno-ściekowej, cieplnej i energetycznej oraz zakład przeróbczy,
- na poziomie wyższym (+245 m n.p.m.) zlokalizowano stację kopalnianą z bocznicą oraz załadownię węgla,
- poziom najwyższy (+252 m n.p.m.) został przeznaczony pod budowę obiektów administracyjno-socjalnych oraz częściowo energetycznych.
Charakterystyka podstawowych obiektów kopalni
Szyby
Szyb I, o głębokości 1143 m i średnicy 8 m, był szybem wdechowym, pełniącym funkcję zjazdowo-materiałową. Wieża wyciągowa - stalowa basztowa miała wysokość 62 m. Dwie maszyny wyciągowe czterolinowe typu 4L-3400/2400 kW i udźwigu 100 kN były zlokalizowane w hali maszyn na wysokości +50 m. Wieża wyposażona była w urządzenie wyciągowe klatkowe cztero piętrowe do transportu ludzi, materiałów i kamienia. Nadszybie o konstrukcji stalowej i kubaturze 33 900 m
3 odznaczało się następującymi wymiarami: długość 97,8 m, szerokość 17 m i wysokość 24,2 m.
Szyb II, wykonany do głębokości 1213 m, był szybem wdechowym wydobywczym wyposażonym w dwa skipy 25-tonowe. Wieża basztowa o wysokości 85,5 metra kryła w sobie dwie maszyny wyciągowe typu 4L-5000/2 x 2900 kW o udźwigu 250 kN i prędkości ciągnienia 20 m/s, zlokalizowane w hali maszyn wyciągowych na poz. +71 m. W skład kompleksu wydobywczego zlokalizowanego przy szybie II wchodziły także: urządzenia odstawy kamienia, stacja przygotowania węgla, zbiornik węgla surowego, stacja kruszenia. Wszystkie te obiekty połączono siecią taśmociągów ułożonych na estakadach.
Szyb III - wydechowy o głębokości 1140 m i średnicy 8 metrów wyposażony w wieżę zastrzałową, oprócz funkcji wentylacyjnej spełniał również rolę szybu materiałowego. Wyposażony był w urządzenie klatkowe wielkogabarytowe. Pomiędzy szybem II i szybem III zabudowano stację wentylatorów wyposażoną w 3 wentylatory WPK 3,9 o wydajności 15 000 m
3/min każda, z dyfuzorami wykonanymi z prefabrykatów żelbetowych.
Szyb V, który pierwotnie miał mieć głębokość 950 m i pełnić funkcję wentylacyjną, nigdy nie został ukończony. Przez krótki okres życia kopalni wykorzystywany był jako podziemny zbiornik gazu.
Kompleks obiektów socjalno-administracyjnych
"Morcinek" był przykładem kopalni, której powierzchnia główna odpowiadała wymaganiom tzw. powierzchni zblokowanej. Koncepcja ta polega na tym, aby w jednym budynku (kompleksie budynków) pomieścić jak najwięcej funkcji.
Kompleks o kubaturze 127 228 m
3 mieścił następujące obiekty:
- blok łaźni na 4354 miejsca (w pierwszym etapie, w tym 2880 w szatni wieszakowej) z biurami ruchu górniczego, cechownią, stacją ratownictwa, pralnią i lampownią z zapleczem energetycznym,
- blok administracyjno-socjalny z ośrodkiem szkolenia, salą zebrań, centralą telefoniczną, dyspozytornią, barem szybkiej obsługi, kuchnią posiłków regeneracyjnych, zespołem Górniczego Zespołu Opieki Zdrowotnej oraz pomieszczeniami straży pożarnej,
- blok poczekalni i pomieszczeń dyspozytorni transportu, wykonany w formie pomostu nad placem autobusowym wraz z wiatą peronową.
Wszystkie bloki były wzajemnie połączone, co umożliwiało przemieszczanie się załogi z dworca autobusowego aż do szybu zjazdowego bez narażania na uciążliwości wynikające z warunków atmosferycznych.
Kompleks warsztatowo-magazynowy
Składał się z magazynu głównego, warsztatu, zadaszenia warsztatowo-magazynowego oraz części socjalnej o łącznej kubaturze 112 129 m
3. Część halowa magazynu była wyposażona w tory normalne i wąskie oraz suwnice do prac wyładunkowo-przeładunkowych. Do magazynu przylegała część socjalna, w której znajdowało się pomieszczenie socjalne dla pracowników magazynów i warsztatów oraz biura ruchu.
Budynek wielofunkcyjny
W skład kompleksu wchodziły: magazyn materiałów sypkich, olejów i smarów, stolarnia, garaże, straż pożarna i ekspedycja kolejowa. Pomieszczenia magazynu olejów i smarów znajdowały się w podpiwniczeniu budynku, pomieszczenia magazynowe, garaże, stolarnia i straż pożarna w części parterowej, a na piętrze budynku zlokalizowano pomieszczenia ekspedycji kolejowej kopalni.
Kotłownia
Kotłownia wyposażona była w trzy kotły WR-10 z urządzeniami odpylającymi (trzy baterie cyklonów 85-95%) oraz dwa kotły WR-25 o łącznej wydajności 80 Gcal/h. W skład kotłowni wchodziły jeszcze pomosty nawęglania i odżużlania oraz obiekty odpylania.
Stacja odmetanowania
Stacja wyposażona była w cztery agregaty sprężarkowe "Aerzner" o wydajności 60 m
3/min każdy.
Budynek sprężarek
W budynku usytuowano dwie sprężarki niskoprężne 6D68, dwie sprężarki wysokoprężne typu "Burckhardt" oraz sprężarkę niskoprężną TK66. Część budynku stanowiły pomieszczenia socjalne i sanitarne przeznaczone dla obsługi stałej i brygady remontowej oraz pomieszczenia rozdzielni niskiego napięcia.
Obiekty gospodarki energetycznej
Głównym zasilaniem kopalni w energię elektryczną były linie 110 kV z kierunku kopalni Moszczenica, Pniówek i miasta Cieszyna. Zaprojektowano następujący układ zasilania:
- stację napowietrzną 110/6 kV "Kaczyce" w układzie szynowym sekcjonowanym, wyposażoną w dwa transformatory 110/6 kV po 25 MVA każdy,
- tymczasową stację 110/6 kV, uruchomioną na okres głębienia szybów, z transformatorami 16 i 6,3 MVA,
- stację napowietrzną 110/6 kV "Pogwizdów" w układzie szynowym, z transformatorami 2X16 MVA, która zastąpiła stację tymczasową.
Obiekty ochrony środowiska
Kopalnia "Morcinek" była projektowania i budowana w okresie wzrostu świadomości negatywnego wpływu górnictwa na środowisko naturalne, toteż w projekcie położono nacisk na zredukowanie do minimum niekorzystnego wpływu funkcjonowania zakładu górniczego na wody oraz powietrze atmosferyczne.
Do tej grupy obiektów należały:
- rurociąg wód słonych o średnicy 400 i 500 mm oraz długości 23,8 km, odprowadzający słone wody z kopalni do kolektora solankowego "Olza" (wraz z przepompownią w Moszczenicy),
- trzy osadniki wód dołowych pojemności 20 000 m
3 każdy oraz dwa zbiorniki retencyjne pojemności 5040 m
3 każdy, wraz z pompownią wód dołowych,
- dwukomorowy osadnik wód deszczowych (zbiorniki retencyjne) pojemności 474 m
3 w części osadowej i 4100 m
3 w części retencyjnej, wraz z przepompownią zabezpieczającą kopalnię przed powodzią (wody po wstępnym oczyszczeniu w osadniku były odprowadzone do rzeki Olzy),
- zbiornik zrzutowy z pompownią (jego przeznaczeniem było magazynowanie wody z zagęszczaczy promieniowych w okresie remontów urządzeń zakładu przeróbczego lub w sytuacjach awaryjnych),
- mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków bytowo-gospodarczych o przepustowości 2800 m
3/d, w skład której wchodziły m.in.: pompownia ścieków surowych i recyrkulacji, dwa osadniki wstępne Imhoffa, dwa osadniki wtórne, dwie prostokątne komory napowietrzania, poletka osadowe, mieszacz, zbiornik kontaktowy, magazyn wapna chlorowanego, pompownia wód drenażowych, zwężka pomiarowa, rurociągi i kanały technologiczne.
Zakład przeróbki mechanicznej węgla
Podstawowymi obiektami tego typu były:
- stacja przygotowania węgla wraz ze zbiornikami węgla surowego i drogą jego odstawy do wagonów,
- obiekt kompleksowy (największy obiekt zakładu przeróbki o wymiarach: długość 67 m, szerokość 30 m i wysokość 40 m) wyposażony w płuczkę osadzarkową oraz zespół urządzeń flotacji,
- suszarnia koncentratu flotacyjnego,
- obiekty gospodarki wodno-mułowej,
- zbiorniki i załadownia produktów i odpadów,
- zagęszczacze promieniowe oraz zwały węgla.
Łączna moc zainstalowanych maszyn wynosiła 13 200 kW. Wydajność zakładu (brutto) określono na 850 t/h, a jego zdolność przeróbczą (netto) na 6000 t/d. Konstrukcję zakładu zaprojektowano w ten sposób, aby możliwa była jego dalsza rozbudowa do docelowej wydajności 12 000 t/d.